در شمال کلانشهر تهران، دیوارهای عظیم و باشکوه قد برافراشته که نه تنها مرز طبیعی این شهر را مشخص میکند، بلکه به بخشی جداییناپذیر از هویت، فرهنگ و زندگی روزمره مردمان آن بدل شده است. در مرکز این خطالرأس طولانی، قله توچال با ارتفاع ۳۹۶۲ متر، همچون نگینی بر تارک پایتخت میدرخشد. قله توچال صرفاً یک عارضه جغرافیایی مرتفع نیست؛ بلکه به عنوان پرترددترین قله ایران، قلب تپنده کوهنوردی کشور و نماد استواری تهران شناخته میشود. نزدیکی بینظیر به شهر، دسترسی از طریق مسیرهای متعدد و وجود امکانات کمنظیری همچون طولانیترین خط تلهکابین پیوسته جهان، توچال را به مقصدی منحصربهفرد تبدیل کرده که در هر آخر هفته، میزبان هزاران کوهنورد حرفهای، کوهپیمای آماتور، طبیعتگرد و خانوادههایی است که برای ساعاتی از هیاهوی شهر فاصله گرفته و به آغوش امن کوهستان پناه میآورند. این کوه، با تمام سخاوتش، هم یک میدان تمرینی جدی برای آمادهسازی جهت صعود به قلل هیمالیاست و هم یک تفرجگاه عمومی برای لذت بردن از هوای پاک و منظرهای بیبدیل از شهر تهران.
جغرافیای خطالرأس توچال و موقعیت استراتژیک آن
قله توچال بخشی از یک خطالرأس عظیم در رشتهکوه البرز مرکزی است که از غرب به شرق امتداد یافته و دیواره شمالی تهران را تشکیل میدهد. این خطالرأس طویل که حدود ۱۲ کیلومتر طول دارد، از گردنه شهرستانک در غرب آغاز شده و تا گردنه قوچک در شرق ادامه مییابد و قلل مهم دیگری همچون شاهنشین، بازارک، پالونگردن و کلکچال را در بر میگیرد. قله اصلی توچال با ارتفاع ۳۹۶۲ متر، بلندترین نقطه این رشتهکوه عظیم است. این موقعیت جغرافیایی استراتژیک باعث شده تا توچال از جنوب به شهر تهران و از شمال به درهها و روستاهای سرسبز منطقه لواسانات و رودبار قصران مشرف باشد. این ساختار کوهستانی، توچال را به یک سد طبیعی در برابر گسترش آلودگی هوای تهران به سمت شمال تبدیل کرده و نقش بسیار مهمی در اکوسیستم و آب و هوای منطقه ایفا میکند. درک این جغرافیای وسیع به کوهنوردان کمک میکند تا بدانند صعود به قله توچال در واقع پیمایش بخشی از این مجموعه کوهستانی بزرگ است که هر گوشه آن، مسیری جدید و داستانی متفاوت برای روایت دارد.
مسیر دربند تا شیرپلا؛ محبوبترین و کلاسیکترین مسیر صعود
در میان تمام مسیرهای منتهی به قله توچال، مسیر دربند بیتردید مشهورترین، پرترددترین و نوستالژیکترین راه برای رسیدن به ارتفاعات است. این مسیر از میدان سربند در شمال تهران، جایی که تندیس کوهنورد به عنوان نماد این مسیر خودنمایی میکند، آغاز میشود. ابتدای مسیر با عبور از کنار رودخانه خروشان دربند و گذر از میان رستورانها و کافههای متعدد، فضایی توریستی و پرجنبوجوش دارد. اما با فاصله گرفتن از این بخش و ورود به مسیر اصلی کوهپیمایی که با نام «پسقلعه» شناخته میشود، طبیعت بکر کوهستان خود را نمایان میسازد. پاکوب این مسیر کاملاً مشخص بوده و با شیبی ملایم در امتداد دره پیش میرود. پس از حدود دو تا سه ساعت کوهپیمایی، کوهنوردان به پناهگاه مشهور «شیرپلا» در ارتفاع ۲۷۵۰ متری میرسند. این پناهگاه که یکی از قدیمیترین و مجهزترین پناهگاههای کوهنوردی ایران است، امکاناتی نظیر خوابگاه، رستوران و آب آشامیدنی را فراهم کرده و به عنوان یک ایستگاه اصلی برای استراحت، شبمانی و همهوایی پیش از ادامه مسیر به سمت قله توچال عمل میکند. از شیرپلا، مسیر با شیبی تندتر به سمت جانپناه «امیری» و سپس قله ادامه مییابد.
مسیر ولنجک و تلهکابین توچال؛ راهی سریع به سوی بام تهران
مسیر ولنجک به واسطه وجود مجموعه تفریحی ورزشی تلهکابین توچال، مدرنترین و سریعترین راه دسترسی به قله توچال به شمار میرود. این مسیر از انتهای خیابان ولنجک و از پارکینگ مجموعه آغاز میشود. بسیاری از افراد، مسیر ابتدایی را که به «جاده سلامتی» معروف است، پیادهروی کرده و خود را به ایستگاه اول تلهکابین در ارتفاع ۱۹۰۰ متری میرسانند. تلهکابین توچال با داشتن سه خط اصلی، یکی از طولانیترین خطوط تلهکابین در جهان است. ایستگاه دوم در ارتفاع ۲۴۰۰ متری، ایستگاه پنجم در ارتفاع ۲۹۰۰ متری و ایستگاه هفتم در ارتفاع ۳۷۴۰ متری قرار دارند. بسیاری از کوهنوردان برای صرفهجویی در زمان و انرژی، با تلهکابین خود را به ایستگاه پنجم یا هفتم رسانده و از آنجا صعود نهایی به قله توچال را که فاصله چندانی ندارد، آغاز میکنند. این ویژگی، صعود به قله توچال را برای افرادی که زمان یا آمادگی جسمانی کافی برای پیمایش کامل مسیر را ندارند نیز ممکن ساخته است. علاوه بر تلهکابین، یک مسیر کوهپیمایی کاملاً مشخص نیز از ایستگاه اول تا ایستگاههای بالاتر وجود دارد که مورد استفاده کوهنوردان بسیاری قرار میگیرد.
مسیر درکه و پناهگاه پلنگچال؛ تجربهای متفاوت در دل طبیعت
مسیر درکه، یکی دیگر از مسیرهای بسیار محبوب و زیبای صعود به ارتفاعات توچال است که نسبت به مسیر دربند، معمولاً خلوتتر بوده و طبیعت بکرتری دارد. این مسیر از میدان درکه آغاز شده و در امتداد رودخانه درکه و از میان باغها و رستورانهای متعدد به سمت شمال پیش میرود. پاکوب این مسیر در ابتدا شیب ملایمی دارد و عبور از کنار آبشارها و نهرهای کوچک، طراوت خاصی به آن میبخشد. پس از حدود دو ساعت کوهپیمایی، مسیر به پناهگاه «پلنگچال» در ارتفاع ۲۴۵۰ متری میرسد. این پناهگاه نیز از امکانات مناسبی برای استراحت و شبمانی برخوردار است و به عنوان مقصد نهایی بسیاری از کوهپیمایان آخر هفته عمل میکند. برای صعود به قله توچال از این مسیر، کوهنوردان حرفهایتر مسیر را از پلنگچال به سمت ایستگاه پنجم تلهکابین و سپس قله ادامه میدهند. ترکیب مسیرهای درکه و دربند، یعنی صعود از یکی و فرود از دیگری، یکی از برنامههای یک روزه سنگین و محبوب در میان کوهنوردان تهرانی است.
ایستگاه هفتم، پیست اسکی و امکانات منحصر به فرد قله
قله توچال تنها یک مقصد کوهنوردی نیست، بلکه یک مجموعه ورزشی و تفریحی کامل در ارتفاعات است. در نزدیکی قله و در محل ایستگاه هفتم تلهکابین، امکانات بینظیری وجود دارد که در کمتر قلهای در جهان یافت میشود. مهمترین این امکانات، «پیست اسکی بینالمللی توچال» است. این پیست که از اواسط پاییز تا اواسط بهار فعال است، به دلیل ارتفاع بسیار بالا (بیش از ۳۵۰۰ متر)، یکی از اولین پیستهای اسکی در کشور است که برفگیر میشود و یکی از آخرینها که برف خود را از دست میدهد و به همین دلیل به بهشت اسکیبازان شهرت دارد. علاوه بر پیست اسکی، «هتل توچال» واقع در ایستگاه هفتم، به عنوان یکی از مرتفعترین هتلهای کوهستانی جهان، تجربه اقامتی فراموشنشدنی را در دل آسمان برای میهمانان خود فراهم میکند. خود قله توچال نیز دارای یک جانپناه فلزی کوچک است که در شرایط اضطراری میتواند مورد استفاده کوهنوردان قرار گیرد. این ترکیب بینظیر از طبیعت وحشی کوهستان با امکانات مدرن، توچال را به یک پدیده در دنیای کوهنوردی و گردشگری تبدیل کرده است.
صعود زمستانه به توچال؛ جدال با سرما و باد در بام تهران
اگرچه توچال در فصول گرم سال، یک کوه نسبتاً ایمن و در دسترس است، اما چهره زمستانی آن کاملاً متفاوت و جدی است. صعود به قله توچال در فصل زمستان یک برنامه کوهنوردی کامل و چالشی است که نیازمند تجربه، تجهیزات کامل و آمادگی جسمانی بالا میباشد. دمای هوا در قله توچال در زمستان به راحتی به منفی ۲۰ تا منفی ۳۰ درجه سانتیگراد میرسد و وزش بادهای شدید که سرعت آنها گاهی از ۱۰۰ کیلومتر بر ساعت نیز فراتر میرود، سرمای حسی بسیار پایینتری را ایجاد میکند. حجم سنگین برف، خطر ریزش بهمن در دهلیزهای مسیر (به خصوص در مسیر شیرپلا) و یخزدگی کامل مسیرهای سنگی، از دیگر خطرات صعود زمستانه هستند. کوهنوردانی که قصد صعود در این فصل را دارند، باید حتماً به تجهیزات کامل زمستانی از جمله پوشاک چند لایه، کرامپون (Crampons)، کلنگ کوهنوردی (Ice Axe) و عینک طوفان مجهز باشند و از وضعیت آب و هوایی منطقه به طور کامل اطلاع حاصل کنند. صعود زمستانه به توچال، آزمونی سخت برای سنجش تواناییها و بهترین تمرین برای صعودهای زمستانی به قلل مرتفعتر است.
توچال به مثابه باشگاه تمرینی و مرکز همهوایی کوهنوردان
یکی از کارکردهای اصلی و حیاتی قله توچال برای جامعه کوهنوردی ایران، نقش آن به عنوان یک میدان تمرین و همهوایی (Acclimatization) است. ارتفاع نزدیک به ۴۰۰۰ متری قله توچال، شرایطی ایدهآل را برای تطبیق بدن با ارتفاعات بالا فراهم میکند. بسیاری از کوهنوردان حرفهای که قصد صعود به قلل مرتفع ایران مانند دماوند، علمکوه و سبلان، و یا حتی قلل برونمرزی در هیمالیا و پامیر را دارند، برنامههای منظمی را برای صعود به توچال اجرا میکنند. صعودهای سرعتی، شبمانی در ارتفاعات و پیمایش خطالرأس طولانی آن، بهترین راه برای افزایش استقامت، ظرفیت هوازی و عادت دادن بدن به شرایط کمبود اکسیژن است. دسترسی آسان و سریع از تهران این امکان را فراهم میکند که کوهنوردان بتوانند حتی در طول هفته نیز یک برنامه تمرینی مؤثر در ارتفاعات توچال داشته باشند و آمادگی جسمانی خود را در بالاترین سطح حفظ کنند.
چشمانداز پانورامیک از فراز قله؛ از تهران تا دماوند
ایستادن بر فراز قله ۳۹۶۲ متری توچال، پاداشی بیبدیل دارد و آن، تماشای یکی از وسیعترین و متضادترین چشماندازهای ممکن است. در یک روز صاف و بدون غبار، منظره از فراز قله به دو بخش کاملاً متفاوت تقسیم میشود. در سمت جنوب، کلانشهر تهران با تمام ساختمانها، بزرگراهها و وسعت بیپایانش زیر پا قرار دارد. این منظره، مقیاسی شگفتانگیز از جایگاه انسان و طبیعت را به نمایش میگذارد. اما با چرخشی ۱۸۰ درجهای به سمت شمال، دنیایی کاملاً متفاوت نمایان میشود: دریایی بیپایان از کوههای سر به فلک کشیده البرز. در این چشمانداز، قلههای شاخصی همچون خلنو، آزادکوه، مهرچال و در افق دوردست شرقی، مخروط سربلند و باشکوه قله دماوند، بام ایران، با وضوح کامل دیده میشود. این تضاد میان منظر شهری و منظر کوهستانی، تجربهای عمیق و تفکربرانگیز است که خستگی صعود را از تن میزداید.
چالشهای زیستمحیطی و لزوم حفاظت از بام تهران
محبوبیت و تردد بسیار بالا در مسیرهای توچال، متأسفانه چالشهای زیستمحیطی جدی را نیز به همراه داشته است. حجم بالای زبالههای رها شده در طبیعت، به خصوص در مسیرهای پرتردد مانند دربند و درکه، یکی از بزرگترین معضلات این منطقه است. فرسایش خاک در اثر ایجاد مسیرهای میانبر توسط کوهپیمایان، آلودگی صوتی ناشی از ازدحام جمعیت و فشار بر منابع آبی منطقه، از دیگر تهدیدات جدی برای اکوسیستم شکننده توچال هستند. حفاظت از این میراث طبیعی ارزشمند، وظیفهای همگانی است. ترویج فرهنگ «کوهنوردی پاک» و پایبندی به اصل «هیچ اثری از خود بر جای نگذارید» (Leave No Trace)، از جمله بازگرداندن تمام زبالهها، حرکت تنها از روی پاکوبهای اصلی و احترام به حیات وحش منطقه، گامهای کوچکی هستند که میتوانند تأثیر بزرگی در حفظ زیبایی و سلامت بام تهران برای نسلهای آینده داشته باشند.
دیدگاهتان را بنویسید